Бабаяннинг даври ўтмадими?

Очиғи шу ЎФФ деган ташкилотни ҳечам тушунмайман. Айниқса гап миллий терма жамоамиздан гап кетганда. Йўқ, олдинлари энди мустақил бўлган йилларимизда тушунардим. У пайтларда энди мустақил бўлган давлатимизда бошқа соҳалар каби футболимиз ҳам энди оёққа тураётган эди ва улар камчиликларга  "биз энди оёққа тураяпмиз" деган баҳона топиб қутилиб кетишарди.
Энди эса мустақиллигимизга 26 йил бўлаяпти. Кўп соҳаларда муваффақиятларга эришдик. Футболимиз эса ўша мустақилликка энди эришган пайтимизда қандай ҳолатда бўлган бўлса ҳозир ҳам ўшандай бир жойда депсиниб турибди. Мен бу ерда футбол атрофидаги ишларни, стадионларни, футбол инфратузилмасини назарда тутмаяпман, балки ўйин сифатини назарда тутаяпман ёки терма жамоамизга хорижлик бир тузукроқ мураббийни таклиф этишни назарда тутдим.

Терма жамоамизнинг тарихига назар солсангиз иккита мурайббий қўл остида терма жамоамиз бироз мазмунли ва тартибли ўйин кўрсата олган. Булар Р. Инилеев бошчилигадаги терма жамоамизнинг Осиё Кубоги-2007нинг финал босқичидаги ўйинлари ва В.Абрамов бошчилигидаги терма жамоамизнинг Осиё Кубоги-2011нинг финал босқичидаги ўйинларидир. (Тўғри, М.Қосимов бошчилигида ҳам терма жамоамиз бироз тузукроқ ўйин кўрсатиб Жаҳон Чемпионати-2014 нинг финал босқичига бир баҳя қолганди).
Ундан қолган мураббийлар терма жамоамизни доим ботқоққа ботиришган холос.

Мана шу ерда савол туғилади; ЎФФ миллий терма жамоамизга маълум бир шахсларни бош мураббий этиб тайинлашда қайси мезонларга таянади?
Масалан, кўпгина футбол федерациялари ўз миллий терма жамоаларига бош мураббий тайинлашда биринчи навбатда тайинланиши лозим бўлган мураббийнинг қанчалик муваффақият қозинишига, муваффақиятли ишлай олишига эътибор беришади ва бу йўлда ўша номзод мураббийларни обдон ўрганишади ва охирида улардан бирини таклиф этишади. Хўш, бизнинг ЎФФмиз миллий терма жамоамизга бош мураббийни қандай асослар билан тайинлайди?
"Бизда ҳам мураббий тайинлашнинг қандайдир йўл-йўриқлари бор ва ЎФФ ана шундан фойдаланиб мураббий тайинлайди" деб оғзимга уришга уринманг.
Агар бизда ҳам бошқа Федерациялардай иш тутиб терма жамоага бош мураббий тайинланганида терма жамоамизнинг ҳозирги мураббийи Бабаян терма жамоамизга бош мураббий бўлиш уёқда турсин ЎФФнинг биносига қоровуллика ҳам олинмаслиги керак эди.
Чунки бу одам терма жамоамизга бош мураббий бўлмасдан олдин ҳам, терма жамоамизга бош мураббий бўлгандан кейин ҳам футбол соҳасида ҳеч бир ютуққа эришмаган ва ҳеч бир "каромат" кўрсатмаган эди. ЎФФ нега бу одамни қўлига 32 миллион халқ кўзини жовдиратиб, ютуқларини пойлаб турган жамоанинг бошқариш чамбарагини тутқазиб юборди? Ҳанузгача бу иш кўпчиликка тушунарсиз бўлиб қолмоқда.

Ахир шу Бабаян эмасмиди "Пахтакор"да мененжер бўлиб ишлаб юрганида бир неча йиллар давомида пулни ортидан қувиб Пахтакорнинг ОЧЛда иштирок этишини била туриб ҳам ўзининг иқтидорли ўйинчиларини Хитой жамоаларига ижарага бериб юбориб Пахтакорнинг ОЧЛда шарманда бўлишига сабабчи бўлган ва алал оқибат ўша ишлари учун ҳанузгача мухлисларнинг сўкишларини эшитиб юрган.

Ахир шу Бабаян эмасмиди терма жамоамизга бош мураббий бўлгандан буён "Пахтакор"дай ўзи учун ёғли бўлган жойдан кўнгил узолмай терма жамоа қолиб доим "Пахтакор" атрофида ўралашиб юрган. (Охиргисини айтай; миллий чемпионатимизнинг учинчи турида "Пахтакор" ўз майдонида Самарқанднинг "Динамо" жамоасига ютқизиб қўйган ўйинда гол бўлган вазиятда ўйинни томоша қилиб турган Бабаян самарқандликларнинг ўйин охирида киритган голидан кейин сочини юлгудай бўлиб, бошини чангаллаб қолган. Баттар бўлсин)

Шу Бабаян эмасмиди Самарқандда маҳаллий "Динамо" билан бўлган ўйинда, биринчи бўлимдан кейин ҳакамлар хонасига кириб-чиқиб ўз жамоасига улар ёрдамида ҳаром ғалабани олиб берган. (Ўша ўйинда ҳакамлар ўйинга беш дақиқа қўшиб берган ҳолда "Пахтакор" гол урганча саккиз минут чўзган. Ва охир-оқибат "Пахтакор" ҳаром ғалабани қўлга киритиб ўйин сўнгида "Динамо" мухлислари Бабаяннинг енгил машинаси ва "Пахтакор"нинг автобусини тошбўрон қилиб ойналарини синдиришган).

Шу Бабаян эмасмиди Эрон ва Жанубий Кореядан учралган мағлубиятдан кейин ҳам пинагини бузмай юраверган ва на мухлисларнинг, на мутахасисларнинг гапини олмаган ва ўз билганидан қолмаган.

Миллий терма жамоаларнинг мураббийлари мухлислар томонида ё мазмунсиз ўйин ёки мағлубият учун танқид қилиниши бошланса кўпинча федерациялар томонидан мухлисларга қарата "илтимос, ҳаммамиз учун оғир бўлган шундай пайтларда терма жамоамизни ва мураббийимизни қаттиқ танқид қилишдан тийилиб туринг. Қўлни-қўлга бериб бирдамликда термамиз ва унинг мураббийини қўллаб-қувватлайлик" деган илтимослар бўлиб туради. Бу ҳолат бизда ҳам бўлди. Олдинига Сурия ва Қатарни мазмунсиз ўйинимиз билан зўрға ютганимизда футбол журналистлари ва мухлислар терма жамоамизни ва унинг эркатой мураббийи Бабаянни танқид қилиб чиқдилар. Ана шунда ЎФФ ҳам, Бабаянни ўзи ҳам журналистлар ва мухлисларни босиқроқ бўлишга ундаб "бундан кейинги ўйинларда хатолардан тўғри хулоса чиқариб, ўйин сифатини оширишга" ваъда бердилар. Аммо кейинги тўртта ўйиндан биттаси Хитойга қарши бўлиб ўтган ўйинни айтмаса қолган уч ўйинда термамиз мағлубиятга учради.

Бугунги Сурия билан бўлган ўйиндаги мағлубиятдан кейин бизнинг терма жамоамизда амалий жиҳатдан Жаҳон Чемпионатига чиқиш учун ҳеч қандай имконият қолмади. Биз учун ҳаммаси тугади. Жаҳон Чемпионатига бориш бизга яна армон бўлиб қолиш эҳтимоли 99% гача ошди. Қани энди ЎФФ яна нима баҳона топаркин?
Қани, яна қачонгача тоғдан тушган чўпонга терма жамоани ишониб бериб юраверар экан. ("Тоғдан тушган чўпон" деган гапимга менинг оғаларим бўлган чўпонлар хафа бўлишмасин. Бу ерда шунчаки Бабаяннинг жойи терма жамоа бошқарувида эмас, балки дала-даштларда қўй боқиб юришда демоқчиман холос. Ўшанда ҳам унга сурувни ишониб топширишса агар. Тахминимча эса ЎФФ терма жамоани топшириб қўйган одамга бошқалар қўй сурувини ҳам ишониб топширмайди.

Энди нима қилмоқ керак?
Кимдир Корея ва Эрондан учралган мағлубиятлардан кейин "отни кечувда алмаштирмайдилар, шундай экан Бабаянга охиригача имконият беравериш керак" деганди. Ўшанда мен ҳам бу фикрга қўшилган эдим.
Энди эса фикрим ўзгарди. Кечувда бўлса ҳам отни алмаштиравериш керак экан. Чунки бу от билан ҳам барибир кечувдан ўтиб бўлмас экан.
Бабаян термани тузукроқ бошқара олмай бизни охир-оқибат Жаҳон Чемпионатига чиқишдан мосуво этар экан уни ҳозир термадан ҳайдадик нима-ю, охиригача имкон бериб охирида ҳайдадик нима. Шу учун Бабаянни Тошкентга қайтишини ҳам кутмай уни термадан ҳайдаб юборавериш керак. Қолган ўйинларда жа муносиб мураббий топа олмасак футболчилардан бири ўйновчи мураббий ролини бажариб турар. Шундоқ ҳам термамиз муносиб қўлларда эмаску!

Ўқитувчилар, миллатга энг керакли одамлар.

Мен ақлимни таниганимдан кейин озгина бўлса-да Собиқ Иттифоқ даврини ҳам кўриб қолган инсонлардан бириман. Ким ўша даврни мақтаса мақтайверсин, аммо мен учун ўша тузум хам, ўша давлат ҳам манфур бир тузум, манфур бир давлат бўлиб қолаверади. Худо тақдир қилса ўшс тузумнинг, ўша давлатнинг жирканч сиёсатини ҳали набираларимга эртакдай қилиб хикоя қилиб беришим бор.

Эсимда, энди мустақил бўлганимизда катта минбарларда давлатимиз раҳбарлари хам, ОАВ ҳам тинмай ўша манфур тузумни ёмонладилар. Қўшилиб мен ҳам ёмонладим. Ўшанда биз ҳақ эдик. Тузум анчайин жирканч бўлган.
Айниқса бизга миллий озчилик миллатларини ўзини, ўзлигини англашларига қаттиқ қаршилик кўрсатган. Ва шу йўлда маъориф соҳасини доим ўлда-жўлда ушлаган. Яъни режа бўйича аҳолини саводхонлиги 100%га етказилган, аммо майда миллатларнинг илм билан қаттиқроқ шуғулланишлари учун шароит яратиб берилмаган.
Ҳозир бу гапларимни ўқиб қайсидир бир "ақлли"нинг калласига "ўшанда бизда илм учун ҳамма шароитлар бўлган" деган фикр ҳам келаётгандир. Тўғри, балки шундай бўлгандир, аммо мен бу ерда асосан мактаб таълимини, мактаблардаги шароитларни назарда тутиб ёзаяпман.

Энди аниқроқ гапларга ўтсам. СССР ўтган асрнинг 60-йилларидан бошлаб то тарқалиб йўқлик қаърига йўқ бўлиб кетгунча "АҚШни қувиб ўтамиз" деган ахмоқона шиорни дастак қилиб ушлаб олиб, шу йўлда космосни ўзлаштириш баҳонасида ҳисобсиз маблағни беҳудага сарфлаб юбораверган. Аммо, бошқа миллий республикаларни билмадим-у бизнинг Ўзбекистонимизда айнан мактаб таълимини ривожлантириш, мактабдаги шароитларни яхшилаш учун ҳеч иш қилмаган.
Энди, ҳозирги кунда битта ракетани учириш учун миллиард доллар атрофидаги маблағ сарфланаётганини очиқ ёзишаяпти. Баъзилар мақтаётган ўша манфур тузум эса бир йил 365 кун бўлса хар йили 365 та ракетани турли мақсадлар учун коинотга учираверган. Аммо ёш авлод учун, болалар учун замонавий мактабларни қуриб бермаган.
Исботи; туманимиздаги мен билган ва кўрган мактабларимнинг аксарияти ўтган асрнинг 60-80 йилларида хашар йўли билан пахсадан тикланган мактаблар эди. Туманимизда икки қаватли қилиб, замонавий лойиҳа асосида қурилган мактаблар ҳам бор эди. Аммо улар бармоқ билан санарли эди. Нафақат туманимизда, балки бутун республикамиздаги аксарият мактаблар шу йўл билан тикланган эди. Ҳа, кунора миллардлаб рублни сарфлаб "Америкадан ўтамиз" деб космосга ракета учира оладиган давлат болаларга замонавий мактабларни қуриб беришда негадир "маблағ топа олмас" эди.

Ана ўша пахсадан ҳашар йўли билан тикланган мактаблар мустақиллигимиздан кейин 2005-2009 йилларда батамом бузиб ташланиб замонавий қилиб пишиқ ғиштдан тикланди.
Хўш, Совет Иттифоқи деб номланган ва баъзилар ханузгача "зўр даврлар эди" деб оғзидан бол томиб мақтайдиган давлатда замонавий қилиб мактаб қуриш учун пул йўқ эдими ёки пишиқ ғишт топилмас эдими? Ҳаммаси бор эди. Шунчаки Кремлда ўтирган жаноблар ўзбекнинг ёки тожикнинг ёки қирғизнинг боласига ундай замонавий мактабларни раво кўришмасди холос.

Ёки яна бир долзарб масала бу ўтган асрнинг 50-60 йилларидан бошлаб ана шу "Улуғ давлат"да "пахта компанияси"га зўр берилиб ўқитувчи ва ўқувчиларни ўқиш бошланган сентябр ойидан буёғи қарийб янги йилгача пахта далаларига хайдаб қўйиш эди.
Бунда ҳам мақсад бизга ўхшаган миллатларнинг саводи чиқсин, аммо ҳаминқадар бўлиб юраверсин ниятида эди. Яъни саводхонлик 100% борми, бор. Болалар мактабга чиқаяптими, чиқаяпти. Бўлди, шуни ўзи етарли. Саводхонлик ундан оширилса бу миллатлар ўзини танийди, ўзлигини танийди. Ундан кейин эса мустақиллик хоҳлаб қолиши мумкин. Шу учун ҳам бу миллатлар саводини уч баҳога яраша чиқарсин-у дехқоннинг боласи далага чиқсин, чўпоннинг боласи эса сурувга. Ҳа шўроларнинг сиёсати шу эди.

Юқорида ҳам айтдим мустақилликнинг илк йилларида мана шу юқорида мен ёзган ҳолат роса кўп танқид қилинди, аммо...
Аммо ўқитувчига, ўқувчига муносабат ўзгармади.
Тўғри, замонавий мактаблар қурилди. Аммо минг афсуслар бўлсинки ҳанузгача ўқитувчиларга ўзига боғлиқ бўлмаган кўплаб юмушлар буюрилаяпти.
Ҳали металлом режасини топширишади, ҳали макалатура йиғиш дегандай. Кузда эса навбати билан пахтага бориш керак. Эсимда 3-4 йил олдин ўқитувчилар ҳатто намунали уй-жой қурилишига хашарга ҳам бордилар.
Умуман олганда биз ўша Советлар Иттифоқи деб аталмиш тузумнинг ҳамма нарсасидан воз кечдик. Фақатгина мана шу оғриқли муаммо бўлмиш ўқитувчиларга муносабатдан бошқа.
Ҳамон шўрлик ўқитувчилар ўзларига тегишли бўлмаган хизматларда юришибди.

2016 йилнинг сентябр ойидан вақтинчалик Президент лавозимига тайинланганларидан бошлаб, кейинчалик халқ томонидан Президент этиб сайланганларидан кейин Президентимиз Шавкат Миромонович  Мирзиёев ҳамма соҳаларда катта-катта ислоҳотларни бошлаб юбордилар. Энди ана шу ислоҳотларнинг бир шамоли Халқ Таълими Вазирлиги ва унинг вилоят, туман бўлимларига хам етиб келиши керак ва ўқитувчилар ўзларига тегишли бўлмаган турли "хизматлар"дан батамом озод қилинишлари керак. Бунда албатта маҳаллий хокимликларнинг роли ҳам бор. Чунки айрим хизматлар ўқитувчилар гарданига улар томонидан ҳам юкланмоқда.

Бундан буёғига ўқитувчи ўз вазифасини бажариши лозим.
Умид қиламиз яқин вақтларда хукуматимиз ва Президентимиз ьу оғриқли муаммога ҳам эътибор қаратадилар ва ўқитувчиларнинг гарданига илинаётган турли "хизматлар" уларнинг гарданидан олиб ташланади.
Зеро бу миллатга ўқитувчилар хаммадан кўра кўпроқ керакдирлар.

Янги купюра ва нарх-наво

Қизиқ халқмиз; соддамиз, (узр-у, ҳатто бироз гўлмиз) ким нима деса ишониб кетаверамиз. Орамизда шунақа "ақлли"лар борки уларнинг гапини эшитиб куларингизни ҳам, йиғларингизни ҳам билмайсиз. Уларнинг ўша эшитганда на кулиб ва на йиғлаб бўлмайдиган гапини тагини суриштирсангиз уйдаги хотинлардан эшитган бўп чиқадилар. Хотинларнинг аксариятининг эса фантазия ва фантастикага усталиги эса ҳаммамизга аён.

Энди асосий гапларга ўтсам. Охирги пайтларда "қора бозор"да доллар курсининг сўмга нисбатан кескин ошишини кимлардир яқинда янги чиққан 10000 сумлик купюрани чиққанига боғлади. Аслидаям шундайми?
Ёки кўпинча "фалон сўм қийматидаги янги купюра чиқармиш" деб овоза бўлгандан "ҳеҳ, бекор чиқаришаяпти-да шу пулни, энди нарх-наволар ошиб кетади" деган гаплар урчиб қолади. Нарх-наволарнинг ошиб кетишига янги қийматда чиқаётган купюра сабаб бўладими?

Йўқ, асло йўқ.
Чунки нарх-наволарнинг ошишига янги купюра эмас, балки долларнинг сўмдаги қиймати ошиб боравериши сабаб бўлади. Долларнинг сўмдаги қиймати ошиб кетаверишига эса мамлакатимизга кириб келаётган доллардан чиқиб кетаётган долларнинг кўплиги сабаб бўлади. Тўғри, баъзи давлатлар ўз экспорт салоҳиятини ошириш учун долларнинг ўз миллий валюталарига бўлган қийматини ўзлари онгли равишда ҳам оширишади. Бу иқтисод тилида "девальвация" дейилади.

(Янгиликларни кузатиб борсангиз охирги йилларда Хитой шу усулни кўпроқ қўлламоқда.)
Аммо биздаги ҳолат девальвация эмас. Чунки девальвация қилинганда курс бирданига кескин оширилмай аста-секинлик билан оширилади. Биздаги ҳолат доллар тақчиллиги юзасидан келиб чиқаяпти.

Узоққа бормайлик, автосаноатимизни олайлик. Бундан уч-тўрт йил олдин ишлаб чиқарилган машиналаримизнинг 60-70% экспортга чиқарилар эди. Ва бу экспортдан мамлакатимизга анчагина валюта кириб келарди. Ҳозир эса Россиядаги, Қозоғистондаги, Украинадаги иқтисодий инқирозлар бизнинг автоэкспорт салоҳиятимизни пасайтириб ташлади. Ва бу иш мамлакатимизга кириб келадиган валюта тушумини анча камайишига сабаб бўлди.

Биздаги валюта тақчиллигига оид яна бир омил эса бу Россиядаги иқтисодий инқироз туфайли биздан Россияга ишга борадиган меҳнат муҳожирларининг сони камайди.  Россиядан пул олиб кела олишига ишончи бўлмаган кўплаб юртдошларимиз энди уёққа ишга бормаяптилар. Борганлари ҳам уйга тузук-қуруқ пул жўната олмаяптилар. Буни натижасида эса олдинлари мана шу меҳнат муҳожирлари сабабли мамлакатимизга кириб келган миллиардлаб долларларнинг келиши камайди ва бу ҳам биздаги доллар тақчиллигига ўз ҳиссасини қўшди.

Яна бир сабаб эса бизнинг ҳўл ва қуруқ меваларимизга, сабзавотларимизга асосий харидорлар Россия, Қозоғистон ва Украина эди. 2014 йилда Россия ва Украина ўртасида келиб чиққан можаролар алал-оқибат Украина иқтисодини батамом фалажлаб ташлади. Россия иқтисоди эса турғунлашди, Қозоғистоннинг иқтисоди эса Россияга чамбарчас боғлиқлиги сабаб у ҳам пасая бошлади ва буларнинг ҳаммаси йиғилиб бизнинг бу давлатларга қилаётган экспортимизга таъсир кўрсатди. Улар энди олдингидан анча кам маҳсулот ола бошладилар. Буни натижасида эса бизга кириб келаётган валютанинг салмоғи яна камайди.

Мана шу учта омил сабабли бизда ҳам долларнинг нархи ҳамон ошишда давом этмоқда.
Доллар ошиши ортидан эса ўзи ёки хомашёси чет эллардан олиб келинадиган истеъмол товарларининг нархи ошиб бормоқда. Биз гўллар ва содда лақмалар эса хотинларнинг гапига ишониб бу ишларнинг ҳаммасига бечора янги чиққан ва чиқаётган купюраларни сабаб қилиб кўрсатиб, уни муомалага чиқараётган банкирларнинг гўрига ғишт қалаб юрибмиз.

Ёки яна бир шунга ўхшаш гап; ҳукуматимиз томонидан ойлик маъошлар маълум бир фоизларга оширилса ҳам кимлардандир яна ўша  "ойликлар ошди, энди нархлар ошишни бошлайди" деган гапни эшитамиз.
Бу гап ҳам тўғрими?
Асло йўқ. Нархларни ошишига долларнинг ошиши, долларнинг ошишига эса мамлакатимизга кирадиган доллардан чиқадигани кўп бўлиши сабаб бўлишини юқорида келтирдим. Агар валюта тақчиллиги кузатилмаса ва ўша тақчиллик оқибатида нархлар ошмаса ойлик-маъошлар оширилганда нархлар ошмайди.

Масалан; 2010 йилдан 2014 йилнинг охиригача беш йил мамлакатимиз учун зўр ривожланиш йиллари бўлди. Валюта тушуми ҳам зўр бўлди. Экспорт ҳам бир маромда ошиб бораверди. Долларни курси ҳам кичик ўзгаришларни айтмаса кескин ўзгаришлар кузатилмади. Қора бозорда бир АҚШ долларининг нархи мана шу беш йил давомида 2500-2700 атрофида бўлиб турди. Ва энг қизиғи мана шу беш йилда ҳар йили бир-икки марталаб ойлик-маъошлар оширилди. Аммо валюта курси барқарор турганлиги туфайли нарх-наволар жиддий ошгани йўқ.

Эсимда 2010 йилда 4500-5500 сўм турган писта мойи 2014 йилнинг охирида ҳам шу нархда эди. Ёки бошқа истеъмол товарлари ҳам шундай нархи ошмасдан турди. Агар ҳар ойлик- маъошлар оширилганда нархлар ошаверганда эди ўша ўтган беш йилда нархлар бунчалик барқарор турмасди, ошиб кетаверарди. Доллар ошмагани учун ундай ҳол рўй бермади ва кўпгина нарсаларнинг нархи беш йил давомида ҳам ўзгармади. Тўғри, нархларда: кичик ўзгаришлар бўлган бўлиши мумкин, аммо у  ўзгаришлар аҳамият берадиган даражада бўлмаган.

2015 йилнинг бошидан валюта тақчиллашиб доллар курсининг ошиб кетавериши туфайли эса истеъмол бозоридаги нархлар осмонга чиқиб кетди ва уни ҳеч нарса тўхтата олмай қолди. Юқорида мисол қилганим бир литрлик писта мойи 4500-5500 сўмдан 8500-10000 га чиқиб кетди.
Шундай экан "ойлик ошса нарх ошади" деган гапда ҳам ҳеч қандай асос йўқ. Агар долларнинг курси барқарор турса ойлик-маъошлар оширилса ҳам истеъмол товарларнинг нарҳлари ошмайди. Аксинча, валюта тақчиллиги юзага келиб доллар курси ошаверса ойлик-маъошларни оширмаса ҳам нархлар кўтарилаверади.

Шундай экан ҳар бир эшитган гапимизга эмас, кўрганимизга ишонайлик.

Р.С. Мамлакатимиздаги хамма нарса; нарх-наволарнинг ошиш-тушиши борми, аҳолининг турмуш даражаси борми ёки фирма ва компанияларнинг ривожланиб  аҳолини янада кўпроқ иш ўрни  билан таъминлаши борми ҳамма-ҳаммаси бу экспортга ва ана шу экспорт ортидан мамлакатимизга кириб келадиган валютага боғлиқ.
Шу учун ҳам Президентимиз бошчилигидаги ҳукуматимиз кўпроқ эътиборни импорт ўрнини босувчи маҳсулотларни кўпроқ ўзимизда ишлаб чиқаришни ва экспортга кўпроқ маҳсулотларни чиқаришни қўллаб-қувватлаш дастурларига катта эътибор беришаяпти. Долларнинг бундай кескин ошиши ҳам вақтинчалик ҳолат. Умид қиламиз яқин йилларда ҳаммаси ўз ўрнига тушади.